یادداشت | کارکرد خانواده معیار
به گزارش سرویس فرهنگی اجتماعی خبرگزاری رسا، خانواده دارای کارکردهای مهم فردی و اجتماعی است. عدم دستیابی به این کارکردها، نشانه‌ای از موفقیت آمیز نبودن ساختار آن خانواده است. زندگی مشترک حضرت زهرا(س) و حضرت علی(ع) یکی از بهترین الگوهای خانوادگی است که با احراز و دستیابی اهداف زندگی، بهترین عملکرد را به دست آورد. این نوشتار، نگاهی گذرا به زندگی، عملکرد و کارکردهای خانوادگی این دو بزرگوار دارد.
کارکردهای خانواده
خانواده با ازدواج زن و مرد برای ایجاد آرامش، مودت، رحمت و پرورش فرزندانی صالح شکل می‌گیرد. هر عضو خانواده بر اساس انجام وظایف و ایفای نقشی که دارند در پی تحصیل نتیجه مطلوب از پیدایش خانواده‌اند.
از نشانه‌های موفقیت یک خانواده، کارکرد خوب آن و دستیابی به اهداف مورد انتظار از شکل گیری اش در عرصه فردی، اجتماعی و الهی است. تاریخ، نمونه‌های زیادی را از خانواده‌های موفق که کارکردی خوب داشتند و به اهداف مطلوب دست یافته‌اند، معرفی می‌کند که می‌تواند الگویی عملی خوبی برای خانواده‌ها باشند. از برجسته‌ترین این خانواده‌ها زندگی مشترک امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س) است.
کارکردهای خانواده معیار
ازدواج حضرت امیرالمؤمنین(ع) با حضرت فاطمه(س)، خانواده‌ای پر از آرامش، محبت، مودت، همدلی و همراهی را شکل داد. خانواده‌ای که کارکردهای لازم را به خوبی به دست آورد. ایشان، زندگی خود را بدون از تجمل، آغاز کرده، و آن را بر اساس سادگی بنا نهادند. در یک چهاردیواری کوچک و گلین با وسایلی ساده، زندگی می‌کردند؛ به طوری که روح رستگی از دنیا پرستی در آن نمود داشت و این ساده زیستی آنان، هیچ‌گاه آسیبی به بنیان خانواده‌شان نَزَد.
اعضای این خانه، یاور یکدیگر در اطاعت خدا بودند؛ همانطور که حضرت علی(ع)، همسرشان حضرت زهرا(س) را چنین توصیف کردند که: «نِعْمَ الْعَوْنُ عَلَى طَاعَةِ اللَّهِ»، ترجمه: «او مددكار و يارى دهنده خوبی برای انجام طاعت خدا است».
خدای متعال در متن زندگی آنان جریان داشت و بنابر فرموده رسول خدا(ص) از برترین خانه‌هایی بود که مصداق آیه 36 سوره نور گشت: «في بُيُوتٍ أَذِنَ اللَّهُ أَنْ تُرْفَعَ وَ يُذْكَرَ فيهَا اسْمُهُ يُسَبِّحُ لَهُ فيها بِالْغُدُوِّ وَ الْآصال» (ترجمه: در خانههايى كه خدا رخصت داده كه [قدر و منزلت] آنها رفعت يابد و نامش در آنها ياد شود. در آن [خانه]ها هر بامداد و شامگاه او را نيايش مىكنند). در و دیوار این خانه، بر مناجات‌ها و عبادات حضرت صدیقه طاهره (س) شهادت می‌دهد
این خانه، خاستگاه پرورش بهترین بندگان خدا شد؛ پسرانی که امام و ولیّ جامعه شدند و دخترانی که حافظ دین خدا گشتند.
تناسب مسؤلیت‌ها و نقش‌ها در بین افراد این خانواده، وجود داشت و کارها به درستی، بین اعضای آن تقسیم شده بود؛ چنانچه وقتی حضرت امیرالمؤمنین (ع) و حضرت فاطمه (س) از نبی مکرم اسلام (ص) خواستند درباره تقسیم کارهای منزل برای این دو بزرگوار، برنامه ریزی کند ایشان انجام كارهاى داخل خانه را به عهده حضرت فاطمه (س) نهاد و امور خارج از منزل را به عهده حضرت على (ع) گذاشت که این برنامه، موجب سبب خوشحالی حضرت زهرا (س) شد.
کارکردهای فوق العاده این خانواده فقط در عرصه خانه، محدود نمی‌شد؛ بلکه علاوه بر آن، پیوند میان خانه و اجتماع وجود داشت. این خانواده در چند عرصه اجتماعی فعال بودند:
1. فعالیت این خانواده در عرصه سیاسی، برای دفاع اسلام و حمایت از نبوت در زمان حیات رسول خدا(ص) و دفاع از امامت و ولایت پس از رسول خدا(ص)؛
2. تبدیل کردن خانه به پناهگاه محرومان، به گونه ای که پیامبر اعظم (ص) نیازمندان را به در خانه ایشان ارجاع می‌دادند؛
3. فعالیت علمی و پاسخگویی به سؤالات مردم.
این خانواده با شهادت زود هنگام حضرت صدیقه طاهره(س) یکی از ارکان خود را از دست داد. حضرت علی(ع) پس از شهادت ایشان، موفقیت زندگی مشترکشان با حضرت فاطمه(س) و کیفیت زندگی خانوادگی خود با حضرت فاطمه(س) را چنین بیان می‌کند: «فَوَ اللَّهِ مَا أَغْضَبْتُهَا وَ لَا أَكْرَهْتُهَا عَلَى أَمْرٍ حَتَّى قَبَضَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ لَا أَغْضَبَتْنِي وَ لَا عَصَتْ لِي أَمْراً وَ لَقَدْ كُنْتُ أَنْظُرُ إِلَيْهَا فَتَنْكَشِفُ عَنِّي الْهُمُومُ وَ الْأَحْزَانُ»، ترجمه: «قسم به خدا، من هیچ‌گاه فاطمه(س) را غضبناك نکردم و ایشان را بر کاری اکراه و مجبور ننمودم، تا به جوار رحمت خدای عزّ و جلّ پيوست. و فاطمه(س) هم مرا هرگز خشمناك نكرد و در کاری از من نافرمانى ننمود. هرگاه من محزون و اندوهناك مي‌شدم براى رفع غم و اندوه خود به فاطمه(س) نظر مي‌كردم.»
این بیان امام علی(ع) نشان‌دهنده عشق و مهربانی، بین این دو بزرگوار است و می‌توان فهمید که زندگانی خانوادگی این دو بزرگوار، مانند سایر بخش‌های زندگیشان، نمونه می‌باشد. اینکه زن و شوهر، سعی کنند اسباب ناراحتی یکدیگر را فراهم نیاورند و موجب برطرف شدن غم و اندوه از یکدیگر شوند، بهترین درسی است که می‌توان از زندگی مشترک این دو معصوم(ع) گرفت.
از طرفی دیگر، فقدان دختر پیغمبر(س)، امام علی(ع) را سخت آزرده ساخت که امام بیان داشت که دیگر با شهادت ایشان، اندوهشان همیشگی خواهد بود و از آن پس، شب‌ها، خواب نخواهند داشت و این غم از دلشان بیرون نخواهد رفت. این احساسات عمیق امام در فراق همسرشان نشانه‌ای مهم از موفقیت زندگی مشترکشان و روابط مستحکم درون خانواده آن دو بزرگوار است./841/ی۷۰۴/س
حجت الاسلام مجتبی صداقت، پژوهشگر حوزه علمیه قم